VERDUURZAMEN MÉT BEHOUD VAN HISTORISCH KARAKTER

Hoe kun je gemeentelijk monumentale woningen zonder een extreme verbouwing tóch van het gas halen? Technische Unie faciliteerde in de verduurzaming van zes woningen in het dorp Nagele in de Noordoostpolder.

Zes gemeentelijk monumentale woningen verduurzamen én van het gas af. Vereniging Hendrick de Keyser – eigenaar van de woningen – ging de uitdaging aan.

De woningen staan in Nagele. Het dorp Nagele werd vanaf 1955 als laatste van tien dorpen in de Noordoostpolder gebouwd. Een stedenbouwkundig experiment. Andere dorpen werden namelijk ontworpen in de traditionele stijl van de ‘Delftse School’, met puntdaken en rode dakpannen. Nagele werd vormgegeven door architecten van het ‘Nieuwe Bouwen’, onder wie Cornelis van Eesteren, Ben Merkelbach, Gerrit Rietveld en Aldo van Eyck. Deze architecten stonden voor radicale veranderingen in de planologie en architectuur (platte daken en veel glas).

Zo werd Nagele het enige ‘platte-dakendorp’ van Nederland. Door de dorpskern op te heffen en te vervangen door een grasveld waar kerken en scholen in werden geplaatst, wilden de architecten de sociale hiërarchie in de samenleving teniet doen. Een dorpskern paste niet in hun visie. Er werd namelijk uitgegaan van sociale principes. Iedereen was namelijk gelijk en was alles en iedereen ook de kern.
Daarom was het van groot belang dat de woningen in dit project zoveel mogelijk de huidige stijl zouden behouden en toch zo duurzaam mogelijk. 

Ingenieur Ann-Katrin Adolph van Vereniging Hendrick de Keyser was restauratiearchitect van dit project. “Ons doel was om deze gemeentelijke monumentale woningen zoveel mogelijk te verduurzamen met behoud van het historische karakter. Dit vergde echter hoge eisen van het ontwerp en de uitvoering. Lang niet alles is mogelijk omdat zowel het interieur als het exterieur zoveel mogelijk in de originele staat moeten blijven of teruggebracht worden.”

“Onze monumentale gebouwen kunnen niet altijd energiezuiniger gemaakt worden door ze simpelweg beter te isoleren. Vandaar dat we ook op zoek zijn gegaan naar technische oplossingen die passen bij de gebouwen. Zo zijn er installatietechnische maatwerkoplossingen bedacht  die veelzijdig inzetbaar zijn én betaalbaar voor de eigenaren. Op deze manier proberen wij onze woningen zoveel (of zo goed) mogelijk te verduurzamen. Het maximaal verduurzamen én het gasloos maken van deze monumentale woningen in Nagele was voor ons echt een heel bijzondere uitdaging”, aldus Adolph. 

Michaël van der Weg van Friso Bouwgroep: “Het was een enerverend voortraject, met name omdat het kleine woningen uit de jaren vijftig zijn. Hierbij is de mogelijkheid van isoleren beperkt en was het toch gewenst om bepaalde energiezuinige toepassingen in de woning te krijgen.

Vanuit de opdrachtgever lag er al een basisplan voor de energie-aanpassing. Dit hebben we gezamenlijk als bouwteam (aannemer, installateur en opdrachtgever) uitgewerkt.
Installateur Bite Van Belzen ontdekte dat het basisplan niet helemaal ging werken. Zij hebben het plan toen aangevuld met vloerverwarming op de begane grond én op de eerste verdieping. 

Andries van Belzen eigenaar van Bite van Belzen Installatietechniek: “Ons bedrijf is bij dit project betrokken geraakt omdat wij op dezelfde locatie twee jaar eerder ook zo’n soort huizenblok hebben gerenoveerd. Dit was wel met gewone zonnepanelen en het isoleren van de gehele woning.

Omdat Vereniging Hendrick de Keyser nu volledig van het gas af wilde, hebben wij de huidige installatie samen met Triple Solar en NIBE uitgedacht. Een leuke uitdaging, vooral ook het voortraject.
Een dergelijke installatie en de werking daarvan uitgelegd krijgen aan de aannemer en verhuurder én vooral huurders – en dan op een zo’n min mogelijk technische manier  – was best lastig.”

Alle warmtepompen worden op afstand beheerd en eventueel bijgesteld. Onze servicemonteurs krijgen een melding op hun mobiel als er onverhoopt een probleem voordoet. Ook worden de warmtepompen één keer per maand sowieso bekeken op afstand om de inregeling te finetunen. Uiteraard met zo min mogelijk overlast voor de huurders”, vertelt Van Belzen.

Bite Installatietechniek doet voornamelijk renovatie- en historische projecten op kleine schaal. Hierdoor is het uitvoeren van warmtepompen en zonnepanelen pas in de laatste vier jaar tot ontwikkeling gekomen. Van Belzen: “Het inpassen van dergelijke installaties in de bestaande bouw is en blijft altijd een uitdaging. Maar door de energietransitie zal dit een blijvende markt zijn, waar wij ons met enthousiasme op gericht hebben.”

Bite van Belzen Installatietechniek betrok Technische Unie bij het woningproject in Nagele. “Wij werken al jaren samen met Technische Unie. Tevens had Technische Unie net het Triple Solar warmtepomppaneel in het assortiment. Na offertes van de grote installatieonderdelen hebben wij toen besloten het een en ander met Technische Unie uit te voeren. Onze werkwijze is namelijk dat wij bij een project één groothandel betrekken. Ook omdat de monteurs op locatie dan voor kleine onderdelen rechtstreeks een vast aanspreekpunt hebben bij de groothandel. Hiermee voorkom je een hoop tijdverspilling”, aldus Van Belzen. 

Voor de oplossing in dit project is gekozen voor Triple Solar PVT-panelen in combinatie met een water/water warmtepomp van NIBE. Met deze combinatie is geen grondboring nodig én wordt de verwarming van de woning én tapwater geregeld door deze apparaten. 

Om de woningen in Nagele volledig gasloos te maken is gekozen voor PVT-warmtepomppanelen als bron voor de water/water-warmtepomp. Het voordeel van deze combinatie is dat er geen grondboring aan te pas komt. De energiebron voor de warmtepomp ligt namelijk gewoon op het dak in de vorm van PVT-warmtepomppanelen. Daarnaast is het een ‘stille oplossing’. Bij een water/water-warmtepomp is er namelijk geen sprake van een buitenunit en zijn er ook geen bewegende delen.
De combinatie Triple Solar PVT-panelen in combinatie met een NIBE water/water-warmtepomp zorgt in de woningen voor verwarming, warm tapwater én elektriciteit. 

De energiebron voor de warmtepomp in deze woningen zijn dus de PVT-warmtepomppanelen van Triple Solar. De warmtepomp in de woningen is een water/water-warmtepomp van het merk NIBE. Deze water/water-warmtepomp wordt meestal gecombineerd met een gesloten bron diep in de grond. De warmtepomp onttrekt dan warmte via deze bron in de aardbodem. Omdat in dit geval de ‘bron’ op het dak ligt, is bij deze oplossing geen grondboring nodig geweest.

De water/water-warmtepomp werkt met een koudemiddel dat circuleert door een compressor, condensor, expansieventiel en een verdamper. Hierdoor wordt er warmte uit de PVT-panelen omgezet in bruikbare energie. Deze energie wordt vervolgens gebruikt voor het verwarmen van de woning (in dit geval via de vloerverwarming) en het opwarmen van tapwater voor de douche of keuken. 

Andries van Belzen van Bite Van Belzen Installatietechniek: “Het eindresultaat is dat de PVT-warmtepomppanelen de water/water-warmtepomp het hele jaar stroom voorzien van stroom. Het resterende elektriciteitsgebruik van de woning blijft daarmee gelijk ten opzichte van de oude situatie. Maar het gasverbruik vervalt geheel. Hiermee zijn de woningen nu dus volledig aardgasvrij én is het historische karakter van de woningen behouden.”